Niet wachten op diagnoses, maar direct in actie komen
Als leerkracht zie je dagelijks kinderen met verschillende behoeften en gedragingen. Het ene kind is opvallend stil, het andere lijkt constant onrustig of raakt snel gefrustreerd. Vaak is het verleidelijk om te wachten op een diagnose om precies te weten wat er speelt. Maar wat als we die stap overslaan? Wat als we stoppen met wachten op een label en meteen inspelen op wat het kind nu nodig heeft?
Behoeften boven diagnoses
In een tijd waarin we gedrag steeds vaker koppelen aan diagnoses zoals ADHD, autisme of leerstoornissen, ligt de nadruk vaak op het verkrijgen van een label. Dit kan ons echter in een soort wachtstand zetten. Teveel focussen op een diagnose kan betekenen dat we pas in actie komen wanneer er een officieel ‘bewijs’ is voor waarom een kind zich gedraagt zoals het zich gedraagt.
Maar de echte vraag is: “Wat probeert dit kind ons te vertellen?” en dus niet “Waarom doet dit kind zo?”. Achter elk gedrag schuilt een behoefte. En ook zonder dat we precies weten waarom een kind onrustig of stil is, kunnen we als leerkrachten proactief zijn en kijken naar de behoeften. Zo hoeven we niet te wachten op een diagnose om in actie te komen. We kunnen experimenteren: Wat zou kunnen helpen? Wat heeft dit kind nodig om zich beter te voelen?
De kracht van het focussen op behoeften
Wanneer je je richt op de behoeften van kinderen in plaats van diagnoses, kun je meteen een verschil maken. Als we gedrag benaderen met de vraag: “Welke behoefte zit hierachter?”, blijkt de aanpak niet alleen effectief voor het betreffende kind, maar vaak ook voor de rest van de klas. Want elk kind heeft soms behoefte aan extra structuur, rust, beweging, aandacht of veiligheid.
Neem bijvoorbeeld een kind dat voortdurend beweegt in de klas. Een diagnose zoals ADHD zou dit gedrag kunnen verklaren, maar de directe behoefte blijft hetzelfde: dit kind heeft behoefte aan meer beweging. Door dit te erkennen en bijvoorbeeld korte beweegmomenten in te lassen, help je niet alleen dit kind, maar waarschijnlijk ook andere kinderen die dezelfde behoefte hebben.
Hoe kun je kijken naar behoeften in plaats van diagnoses?
- Observeer met nieuwsgierigheid
In plaats van gedrag als ‘storend’ te zien, kijk er nieuwsgierig naar. Wat probeert het kind je te vertellen? Welke behoefte zou erachter kunnen zitten? Soms is dat extra beweging, soms een gevoel van veiligheid of behoefte aan erkenning. - Probeer verschillende aanpakken uit
Je hoeft niet precies te weten waarom een kind bepaald gedrag vertoont om iets uit te proberen. Misschien helpt het om dat stille kind meer verantwoordelijkheid te geven, of kan een kort gesprek al een groot verschil maken. Durf te experimenteren en kijk wat werkt. - Acties die iedereen ten goede komen
Veel aanpassingen in de klas die gericht zijn op de behoefte van één kind, blijken vaak ook waardevol voor anderen. Alle kinderen hebben weleens behoefte aan meer rust, beweging of structuur. Door deze acties breed aan te bieden, ondersteun je niet alleen het kind dat het het meest nodig heeft, maar creëer je een fijnere omgeving voor iedereen. - Blijf geduldig en reflecteer regelmatig
Geef jezelf en de kinderen tijd om te wennen aan de veranderingen. Soms voelt iets eerst onwennig of heeft het niet meteen het gewenste effect. Blijf volhouden, en als het toch niet werkt, pas je aanpak dan aan. Behoeften kunnen veranderen, dus blijf openstaan voor nieuwe informatie.
Praktische tips voor in de klas:
- Rustmomenten inbouwen: Introduceer regelmatig korte ademhalingsoefeningen of ‘stille tijd’ voor kinderen die behoefte hebben aan rust.
- Beweging integreren: Voor kinderen die moeilijk stil kunnen zitten, kun je meer beweging integreren in de les, zoals rek- en strekoefeningen of loopopdrachten.
- Keuzevrijheid bieden: Sommige kinderen voelen zich beter wanneer ze autonomie ervaren. Laat ze kiezen waar ze hun taak maken – bijvoorbeeld aan hun bureau of in een rustig hoekje van de klas.
- Persoonlijke aandacht: Eén-op-één gesprekken geven leerlingen de kans om zich gehoord te voelen. Dit helpt je als leerkracht ook om hun behoeften beter te begrijpen.
Waarom deze aanpak voor álle kinderen werkt
Wat je ook doet, wanneer je werkt vanuit de behoeften van kinderen, creëer je een omgeving waarin iedereen zich beter voelt. Elk kind heeft op verschillende momenten in zijn ontwikkeling behoefte aan iets extra’s: meer beweging, meer structuur, of juist meer vrijheid. Door bewust in te spelen op de behoeften van één kind, zullen ook andere kinderen baat hebben bij je acties.
Stel je voor: één van je leerlingen heeft moeite met concentreren en raakt snel gefrustreerd. Je besluit om regelmatig korte pauzes in te lassen waarin alle kinderen kunnen ontspannen of bewegen. Niet alleen zal dit het gefrustreerde kind helpen, maar ook de rest van de klas zal meer focus en rust ervaren.
Loskomen van diagnoses: actie ondernemen is nu mogelijk
Het belangrijkste dat ik leerkrachten wil meegeven is dat je niet hoeft te wachten op een diagnose om actie te ondernemen. Gedrag vertelt ons al veel over wat een kind nodig heeft, zonder dat we precies de ‘oorzaak’ kennen. Door te werken vanuit de behoeften van je leerlingen, creëer je een klasomgeving die voor iedereen prettiger en leerzamer is.
Bij BinnensteBuitenBeentje ondersteunen we kinderen, ouders en leerkrachten in het herkennen en invullen van de behoeften die schuilgaan achter gedrag. Diagnoses kunnen soms helpen, maar zijn nooit een vereiste om de juiste hulp te bieden.
